Επιχειρήστε το εξής πείραμα: δέστε τη γραβάτα σας όχι στο λαιμό σας αλλά γύρω από τα μάτια σας (ή ακόμα καλύτερα, τη μάσκα ύπνου της μεγαλοαστής πεθεράς σας). Προσπαθήστε να βρείτε το δρόμο σας τώρα. Μη γελάτε, όχι, δεν παίζουμε τυφλόμυγα. Προσποιηθείτε ότι χάσατε την όραση σας έτσι ξαφνικά και πρέπει να ζητήσετε βοήθεια. Άουτς! Σκοντάψατε; Δεν πειράζει, μην κάνετε σαν μωρά, δεν χρειάζεται πανικός, όχι ακόμα τουλάχιστον. Ο πανικός θα αρχίσει να σας πλημμυρίζει σε λίγα λεπτά, μόλις συνειδητοποιήσετε ότι δεν μπορείτε να βρείτε το κινητό σας τηλέφωνο ή ακόμα κι αν το βρήκατε, δεν μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε αφού δεν θυμάστε κανένα τηλέφωνο από μνήμης. Εδώ κάπου νιώθετε ότι όλα αυτά είναι ανοησίες, φτάνει πια, ιδρώσατε. Μισό λεπτό! Σκεφτείτε για λίγο τι θα συνέβαινε αν όλοι οι κάτοικοι μιας σύγχρονης πόλης έπεφταν θύματα ενός μυστήριου ιού που προκαλεί τυφλότητα ξαφνικά και απροειδοποίητα.
Πριν από εσάς, το σκέφτηκε με κάθε λεπτομέρεια ο νομπελίστας λογοτεχνίας (1998) José Saramago στο βιβλίο του «Blindness», το οποίο μετατράπηκε σε φιλμ υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Fernardo Meirelles. Ο πολιτισμός της εικόνας, με τη θεοποίηση του όμορφου στο μάτι, καταστρέφεται σταδιακά μέσα σε 120’ σαν φωτογραφία που καίγεται στην πυρά και ναι, όλοι εμείς οι εικονολάτρες πονάμε. Μία από τις εξαιρετικές ιδέες που κρύβονται πίσω από αυτή την έρευνα είναι το γεγονός ότι ο ιός που τυφλώνει αφήνει μια αίσθηση πάλλευκης, φωτεινής θάλασσας και δεν φέρνει το σκοτάδι όπως θα ήταν αναμενόμενο. Ουδέν κρυπτόν υπό το εκτυφλωτικό φως λοιπόν. Αιχμηρό, ανατριχιαστικό, λυπηρό και ταυτόχρονα παθιασμένο, τρυφερό, αισιόδοξο, το «Blindness» κοιτάει την ανθρώπινη φύση με την γλυκόπικρη αλήθεια της και την περιγράφει έτσι όπως ακριβώς είναι και όχι όπως πασχίζει να φαίνεται.
Ακόμα και αν το φιλμ δεν είναι του στυλ σας, στο τέλος είναι βέβαιο ότι θα σας προβληματίσει και ίσως σας κάνει να κλείσετε τα μάτια και να αναρωτηθείτε πολλά. Για παράδειγμα, είστε βέβαιοι ότι αναγνωρίζετε τους ανθρώπους στο κοντινό σας περιβάλλον αποκλειστικά και μόνο από το άγγιγμά τους;
«Περί τυφλότητος»/ Blindness (2008)
Σκηνοθεσία: Fernardo Meirelles
Παίζουν: Julianne Moore, Mark Ruffalo, Gael García Bernal
Ο Σάββας κολλάει την τσίχλα του κάτω από την καρέκλα του, η Στέλλα με τη Ρούλα χαχανίζουν ασταμάτητα χωρίς λόγο και αιτία, ο Νίκος χώνει μια μπάλα-χαρτάκι στο φυσοκάλαμο bic, η Ελένη γράφει στο θρανίο της «Σ+Ε=L.F.E.;» ενώ ο δάσκαλος λύνει μια άσκηση μάλλον γιατί πρέπει να κάνει τη δουλειά του και όχι για να διδάξει τους μαθητές του. Ντριιιιιιιιιιιιιιιιιν! Επιτέλους διάλειμμα!
Ο Laurent Cantet μας παίρνει από το χέρι και μας γυρίζει μέσα στη σχολική τάξη, μας βάζει να κάτσουμε με τη σειρά σε όλα τα θρανία και να εξετάσουμε μαθητές και καθηγητές, σκέψεις και αμφιβολίες, ιδέες και τακτικές από όλες τις οπτικές γωνίες. Ακόμα και στις συνελεύσεις μάς πάει για να μάθουμε επιτέλους με τι υλικό και με ποιο τρόπο ακριβώς μαγειρεύουν οι καθηγητές τους βαθμούς και τη διαγωγή μας. Βέβαια, το φιλμ έλαβε τον φετινό Χρυσό Φοίνικα γιατί δεν σταμάτησε εκεί. Μπήκε όχι μόνο ανάμεσα στους τοίχους της σχολικής τάξης, αλλά διαπέρασε τους τοίχους του σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος, τα αντιδραστικά κοφτερά μυαλά των εφήβων και τις σθεναρές αντιστάσεις των καθηγητών. Κατέγραψε με ντοκυμαντερίστικη διάθεση, χωρίς καλλιγραφίες αλλά σίγουρα με μαεστρία και ομαδικό πνεύμα, το σωστό, το λάθος, την παρεξήγηση, αυτά που ξέρουν οι μεν, αυτά που ξέρουν οι δε, καθώς και αυτά που νομίζουν ότι ξέρουν οι μεν και οι δε. Ο θεατής είναι ο θεός της υπόθεσης μιας και τα ξέρει όλα. Είναι ο κριτής, ο επικριτής, αυτός που οφείλει να προβληματιστεί για να αλλάξει τα πράγματα ή να τα αφήσει ως έχουν. Η ταινία δεν προσφέρει λύσεις. Μόνο κίνητρο. Δηλαδή, στην προκειμένη περίπτωση, την αλήθεια.
Η αλήθεια είναι κάτι που προκύπτει αβίαστα και κατά κάποιο τρόπο φυσικά, αφού σεναριογράφος και βασικός πρωταγωνιστής είναι ένας καθηγητής λογοτεχνίας ο οποίος παίζει-καταθέτει-ερμηνεύει τον εαυτό του μέσα στην τάξη. Αν έχετε κι εσείς σχέση με την εκπαίδευση ή θεωρείτε ότι καλό είναι να έχετε, το «Entre les murs» ίσως να μην σας εντυπωσιάσει με την πρώτη αλλά, όπως κάνουν συνήθως τα ουσιαστικά πράγματα, θα μείνει στο μυαλό σας ή/και στην καρδιά σας.
Entre les murs / «Ανάμεσα στους τοίχους» (2008)
Σκηνοθεσία: Laurent Cantet
Σενάριο: François Bégaudeau, Robin Campillo, Laurent Cantet
Παίζουν: François Bégaudeau
Σχολιάστε